Wednesday, February 5, 2025
spot_img
Homeविश्व-इतिहासकैसे बना था पाकिस्तान
विश्व-इतिहासकैसे बना था पाकिस्तान

माउण्टबेटन प्लान

Dr. Mohanlal Gupta
By Dr. Mohanlal Gupta
204
1908
माउण्टबेटन प्लान - www.bharatkaitihas.com
माउण्टबेटन प्लान

ब्रिटिश सरकार ने लॉर्ड माण्टबेटन को स्पष्ट आदेशों के साथ भारत भेजा था। उन्हें तीन लक्ष्य दिए गए थे- भारत का विभाजन करना, भारत को स्वतंत्र करना तथा भारत से अंग्रेजों की सुरक्षित वापसी सुनिश्चित करना। इन उद्देश्यों की प्राप्ति के लिए लॉर्ड माउण्टबेटन ने एक योजना बनवाकर इंग्लैण्ड भिजवाई। इसे माउण्टबेटन प्लान कहा जाता है।

बेईमान रैफरी

यद्यपि कुछ अंग्रेज इतिहासकारों ने कांग्रेस और मुस्लिम लीग की लड़ाई में अंग्रेजों को रैफरी की भूमिका से युक्त बताया है। अब तक अंग्रेज-शक्ति मुस्लिम लीग का ही अधिक साथ देती आयी थी। वह उस बेईमान रैफरी की तरह थी जो मौका पाते ही चुपके से दो मुक्के उस प्रतिद्वंद्वी में जमा देती थी जो उसे पसंद नहीं था। अक्सर ये मुक्के कांग्रेस को पड़ते थे क्योंकि कांग्रेस हर हालत में भारत की आजादी चाहती थी जबकि मुस्लिम लीग ने पाकिस्तान की मांग के माध्यम से भारत की आजादी का रास्ता अवरुद्ध कर रखा था।

नेहरू ने बचाया देश को

भारतीय नेताओं से विचार-विमर्श के बाद माउण्टबेटन ने भारत विभाजन की एक योजना तैयार की जिसे माउंटबेटन प्लान कहा जाता है। वायसराय ने मई 1947 के आरम्भ में इस योजना को ब्रिटिश सरकार की स्वीकृति के लिए लॉर्ड इस्मे के साथ लंदन भिजवा दिया। भारत की आजादी की योजना में लॉर्ड माउण्टबेटन ने प्रस्तावित किया कि भारत को दो स्वतंत्र देशों के रूप में आजादी दी जायेगी जिसमें से एक टुकड़ा पाकिस्तान होगा और दूसरा भारत। पाकिस्तानी क्षेत्रों का निर्धारण अंग्रेजों द्वारा नहीं किया जाएगा अपितु इसका निर्णय भारतीय स्वयं करेंगे।

TO PURCHASE THIS BOOK, PLEASE CLICK THIS PHOTO.

अंग्रेजों के अधीन 11 ब्रिटिश प्रांतों में से प्रत्येक प्रांत को पाकिस्तान या भारत में मिलने का निर्णय लेने का स्वतंत्र अधिकार होगा। यदि किसी ब्रिटिश प्रांत की जनता चाहे तो वह प्रांत भारत और पाकिस्तान दोनों में से किसी के भी साथ मिलने से इन्कार करके अपने प्रदेश को स्वतंत्र देश बना सकेगी। ऐसा करने के पीछे माउंटबेटन का तर्क यह था कि प्रजा पर न तो भारत थोपा जाये और न ही पाकिस्तान। प्रजा अपना निर्णय स्वयं करने के लिये पूर्ण स्वतंत्र रहे। जो प्रजा पाकिस्तान में मिलना चाहे, वह पाकिस्तान में मिले। जिसे भारत के साथ मिलना हो, वह भारत का अंग बने। जिसे दोनों से अलग रहना हो, वह सहर्ष अलग रहे। इसके निर्णय की प्रक्रिया ब्रिटिश प्रांतों में लम्बे समय से चल रही लेजिस्लेटिव एसम्बलियों के माध्यम से होनी थी। माउण्टबेटन द्वारा भारत में स्थित लगभग 565 देशी रियासतों के लिए भी यही प्रक्रिया प्रस्तावित की गई थी जिसके अनुसार प्रत्येक देशी रियासत को अधिकार होगा कि वह चाहे तो भारत में मिले, चाहे पाकिस्तान में मिले, चाहे स्वतंत्र रहे अथवा कुछ रियासतें मिलकर अपने लिए अलग-अलग देश बना लें। इस प्रकार माउंटबेटन ने कैबीनेट मिशन योजना की अनदेखी करके पाकिस्तान निर्माण के लिए क्रिप्स मिशन वाला खतरनाक रास्ता अपनाया।

यह अत्यंत खरतनाक योजना थी जिससे देश के टुकड़े-टुकड़े हो जाते और भारत बाल्कन द्वीपों की तरह बिखर जाता। भारत देश का कोई अस्तित्व ही नहीं होता। भारत में से निकलकर ब्रिटिश-प्रांत एवं देशी-रियासातें अलग-अलग देशों का ऐसा गुच्छा बन जातीं जो एक-दूसरे के रक्त की प्यासी होतीं। न तो कांग्रेसी नेताओं ने और न मुस्लिम लीग के नेताओं ने ऐसे स्वतंत्र भारत की कल्पना कभी की थी।

इस स्वतंत्रता से तो देश अंग्रेजों के अधीन रहकर तब तक स्वतंत्रता की प्रतीक्षा कर सकता था जब तक कि भारत स्वयं को एक रूप में, एक साथ और एक आत्मा के साथ स्वतंत्र होने योग्य बना ले। जब माउण्टबेटन ने भारत-पाकिस्तान के विभाजन की योजना इंग्लैण्ड भेज दी तब एक दिन उन्होंने इस योजना का प्रारूप जवाहरलाल नेहरू को दिखाया। जवाहरलाल नेहरू उस समय तक माउण्टबेटन की पत्नी एडविना के गहरे मित्र बन चुके थे।

दोनों ही मिलकर सिगरेट पीते थे, साथ-साथ यात्राएं करते थे तथा चाय की चुस्कियों एवं डिनर के छुरी-कांटों के साथ भारत की राजनीति पर घण्टों बात करते थे। माउण्टबेटन को विश्वास था कि आजाद-खयालों एवं व्यक्तिगत आजादी के पक्षधर अंग्रेजी पढ़े-लिखे नेहरू ईमानदारी से बनाई गई इस योजना को देखते ही सहमत हो जाएंगे किंतु हुआ बिल्कुल ठीक उलटा। जवाहरलाल नेहरू इस योजना को देखते ही आग बबूला हो गये।

वे अखण्ड भारत के अंतरिम प्रधानमंत्री थे तथा उनकी आंखों में अब भी अखण्ड एवं स्वतंत्र भारत के प्रधानमंत्री की कुर्सी तैर रही थी, जो उन्हें कभी नहीं मिलने वाली थी। यदि वे माउण्टबेटन प्लान को स्वीकार कर लेते तो वे संभवतः एक ऐसे देश के प्रधानमंत्री रह जाते जिसका कोई अस्तित्व ही नहीं होना था। इस योजना के आधार पर बनने वाले लगभग छः सौ देशों में से शायद ही कोई उन्हें प्रधानमंत्री बनाने को तैयार होता।

जवाहरलाल ने अत्यंत रूखे शब्दों में माउण्टबेटन प्लान को मानने से अस्वीकार कर दिया। जवाहरलाल का जवाब सुनकर माउण्टबेटन को निराशा हुई किंतु उन्होंने जवाहरलाल से ही कहा कि ठीक है वे लंदन भेजी जा चुकी योजना को रद्द कर देंगे और शीघ्र ही एक नई योजना तैयार करवाकर जवाहरलाल को दिखाएंगे।

-डॉ. मोहनलाल गुप्ता

Previous article
वी. पी. मेनन द्वारा भारत विभाजन योजना में संशोधन
Next article
भारत विभाजन केवल पागलपन
Dr. Mohanlal Gupta
Dr. Mohanlal Guptahttps://bharatkaitihas.com

Related Articles

204 COMMENTS

  5. SAM86 CLUB – Điểm đến số một dành cho các dân chơi game đổi thưởng. Tại đây người chơi có thể cá cược trực tuyến và đổi điểm nhận thưởng tiền mặt từ các game như tài xỉu, xóc đĩa, bắn cá và nhiều game hơn nữa. Tham gia ngay từ bây giờ để có cơ hội x2 lần tiền nạp khi đăng ký tài khoản.Thông tin chi tiết:Website: https://sam86.dev

  7. Nhà cái VB88 hiện nay là nhà cái cá cược trực tuyến đầu tiên được đầu tư từ Dubai. Tại đây có kho game cá cược đẳng cấp như cá cược bóng đá, casino live, game bài và nổ hũ. Đăng ký ngay để trải nghiệm phong cách Dubai hoàn toàn mới đi kèm các khuyến mãi ưu đãi cực khủng.Thông tin chi tiết:Website: https://vb88.live

  12. Oh my goodness! Impressive article dude! Thank you, However I am having troubles with your RSS. I don’t understand the reason why I can’t subscribe to it. Is there anyone else having similar RSS issues? Anyone who knows the answer will you kindly respond? Thanks.

  29. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  33. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  35. An outstanding share! I’ve just forwarded this onto a friend who was conducting a little research on this. And he actually ordered me lunch because I found it for him… lol. So let me reword this…. Thanks for the meal!! But yeah, thanks for spending time to discuss this issue here on your internet site.

  36. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  39. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  41. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  42. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  48. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  50. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  53. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  54. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  56. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  57. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  58. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  61. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  62. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  67. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  70. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  74. After looking at a handful of the blog posts on your web site, I honestly appreciate your way of writing a blog. I bookmarked it to my bookmark website list and will be checking back soon. Take a look at my web site as well and tell me how you feel.

  82. Having read this I thought it was extremely informative. I appreciate you finding the time and energy to put this information together. I once again find myself spending a significant amount of time both reading and leaving comments. But so what, it was still worthwhile!

  83. I’m amazed, I have to admit. Seldom do I encounter a blog that’s both educative and amusing, and without a doubt, you’ve hit the nail on the head. The issue is something too few people are speaking intelligently about. I’m very happy I stumbled across this during my hunt for something relating to this.

  87. sex nhật hiếp dâm trẻ em ấu dâm buôn bán vũ khí ma túy bán súng sextoy chơi đĩ sex bạo lực sex học đường tội phạm tình dục chơi les đĩ đực người mẫu bán dâm

  101. I blog frequently and I really appreciate your content. This great article has truly peaked my interest. I’m going to book mark your website and keep checking for new details about once a week. I subscribed to your RSS feed as well.

  108. An impressive share! I’ve just forwarded this onto a coworker who has been conducting a little research on this. And he in fact bought me dinner due to the fact that I found it for him… lol. So let me reword this…. Thank YOU for the meal!! But yeah, thanks for spending time to discuss this topic here on your website.

  128. Hello there, I think your blog might be having web browser compatibility issues. Whenever I look at your web site in Safari, it looks fine however when opening in Internet Explorer, it has some overlapping issues. I simply wanted to provide you with a quick heads up! Besides that, excellent site.

  129. A motivating discussion is definitely worth comment. There’s no doubt that that you ought to publish more about this topic, it might not be a taboo subject but typically people do not talk about these subjects. To the next! Many thanks!

  132. Aw, this was a very good post. Taking the time and actual effort to generate a very good article… but what can I say… I put things off a whole lot and don’t manage to get anything done.

  147. Hmm it looks like your website ate my first comment (it was super long) so I guess I’ll just sum it up what I wrote and say, I’m thoroughly enjoying your blog. I as well am an aspiring blog writer but I’m still new to everything. Do you have any points for first-time blog writers? I’d definitely appreciate it.

  155. Your style is very unique in comparison to other folks I’ve read stuff from. Thanks for posting when you’ve got the opportunity, Guess I’ll just book mark this blog.

  159. Right here is the right website for anybody who would like to understand this topic. You know a whole lot its almost hard to argue with you (not that I personally would want to…HaHa). You definitely put a new spin on a topic which has been written about for a long time. Excellent stuff, just excellent.

  160. Next time I read a blog, I hope that it won’t fail me just as much as this particular one. I mean, Yes, it was my choice to read, nonetheless I really thought you would have something interesting to talk about. All I hear is a bunch of whining about something that you could possibly fix if you weren’t too busy seeking attention.

  162. Oh my goodness! Impressive article dude! Thanks, However I am experiencing problems with your RSS. I don’t know the reason why I am unable to join it. Is there anybody else getting the same RSS problems? Anyone that knows the solution will you kindly respond? Thanks.

  177. After looking into a handful of the blog articles on your website, I honestly appreciate your technique of blogging. I added it to my bookmark webpage list and will be checking back soon. Please visit my web site too and let me know your opinion.

  186. After looking at a number of the blog articles on your site, I seriously appreciate your technique of blogging. I book-marked it to my bookmark webpage list and will be checking back soon. Please visit my website too and let me know how you feel.

  198. Hi, I do think this is a great blog. I stumbledupon it 😉 I’m going to come back once again since i have bookmarked it. Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to guide other people.

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

Stay Connected

21,585FansLike
2,651FollowersFollow
0SubscribersSubscribe
- Advertisement -spot_img

Latest Articles

Load more

Categories

भारत का इतिहास – विश्व सभ्यता का गौरव!

Contact us: madhubalagupta1965@gmail.com

Other Links

Designed & Developed by WsCube Tech

// disable viewing page source